Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in het leger

Gepubliceerd op: 27-4-2024

Of nou ja... zijn er überhaupt verschillen?
In de Nederlandse krijgsmacht heeft genderdiversiteit een steeds prominentere rol ingenomen. Terwijl mannen traditioneel gezien de overhand hadden in militaire rangen, zijn vrouwen nu steeds meer vertegenwoordigd en nemen ze actief deel aan allerlei militaire operaties. Maar moeten vrouwen precies dezelfde trainingen en missies doen? Of zijn er wel degelijk verschillen tussen mannen en vrouwen in het leger?

Vrouwen bij Defensie
We spreken met twee vrouwen die allebei al jaren bij de Nederlandse krijgsmacht werken en ons alle ins & outs kunnen vertellen over hun ervaringen. Kim* (39) is op haar 18e het leger in gegaan en werkt nu 21 jaar bij Defensie. 'Eerst heb ik gewerkt als onderofficier bij een gevechtsondersteunende eenheid. In deze functie was ik groepscommandant van een groep van acht mannen en vrouwen', vertelt ze enthousiast. 'Na een paar jaar als onderofficier heb ik de opleiding tot officier gedaan aan de Koninklijke Militaire Academie en werk ik alweer 13 jaar als officier. Ik heb verschillende functies gedaan en werk nu als stafofficier bij de Koninklijke Landmacht, dat is eigenlijk gewoon een kantoorbaan, maar dan in uniform.' Sandra (56) heeft eerst 22 jaar bij de politie gezeten en is in 2009 overgestapt naar de Koninklijke Marechaussee, waar ze nu als directeur Kennis, Strategie en Innovatie werkt. 'Als klein meisje droomde ik er al van om bij de politie of Defensie te werken. Ik was sportief, wilde met mensen werken en iets bijdragen aan de maatschappij', vertelt ze. 'Toen ik werd benaderd door de Koninklijke Marechaussee, heb ik aangegeven dat ik graag op uitzending wilde.' Ze is toen als politieadviseur op individuele uitzending geweest in Kabul en Kunduz in Afghanistan.

Vooroordelen over vrouwen bij de krijgsmacht
Vóór haar missie waren mensen heel sceptisch, geeft Sandra toe. ''Jij als vrouw die politiecommandanten gaat vertellen wat ze moeten doen? Dat gelooft toch niemand', zeiden ze. Gelukkig werd ik niet belachelijk gemaakt en werd er tijdens mijn missie in Afghanistan goed naar mij geluisterd. Het is heel belangrijk dat je veel ervaring hebt en weet waar je over praat. Ik heb veel meer bereikt dan ik vooraf had gedacht.' Dat mensen sceptisch zijn over vrouwen in de krijgsmacht, herkent Kim wel. 'Als vrouw val je sowieso op omdat we in de minderheid zijn, mannen hebben daar geen ‘last’ van', legt ze uit. Toen ze voor een missie in Afghanistan zat, waren ze met tien vrouwen en 400 mannen. 'Veel vrouwen leggen zichzelf de druk op om (fysiek) hetzelfde te functioneren als mannelijke collega’s. Wij vrouwen zitten nu eenmaal fysiek anders in elkaar. We hebben een andere longinhoud, hogere hartslag bij inspanning, ander vet- en spierpercentage en noem maar op. Ik heb altijd de fysieke manneneisen willen halen, omdat ik niet wil dat tegen me gebruikt kan worden dat ik fysiek zwakker ben dan een man. Maar er bestaan natuurlijk niet voor niets aparte mannen- en vrouweneisen.'

Wat zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen in het leger?
Daarover gesproken... In het Nederlandse leger zijn er enkele verschillen tussen mannen en vrouwen, zowel op operationeel als organisatorisch niveau. Hier zijn enkele van die verschillen:

Fysieke vereisten
Traditioneel gezien zijn er haast geen verschillen in de fysieke vereisten voor mannen en vrouwen in het leger. Alleen mocht je als vrouw vroeger voor sommige opleidingen of functies niet aanmelden of solliciteren. Dit is volgens Kim en Sandra afgelopen jaren enorm veranderd. Zo wordt meer gekeken naar individuele capaciteiten in plaats van geslacht.

Aantal vrouwen
Er werken nog altijd véél meer mannen bij Defensie, maar het aantal vrouwen is de afgelopen decennia gestaag toegenomen. Vrouwen vervullen nu een breed scala aan rollen binnen de Nederlandse strijdkrachten, inclusief operationele én leidinggevende functies.

Opleiding en training
Mannen en vrouwen volgen (over het algemeen) dezelfde basisopleiding en training in het leger, hoewel er enkele aanpassingen kunnen zijn om rekening te houden met verschillen in fysieke kracht en uithoudingsvermogen. Wel zijn de eisen van de jaarlijkse conditieproef voor vrouwen anders dan voor mannen. 'Ikzelf probeerde toch altijd de manneneisen te halen, zo zwaar is het niet', lacht Kim. Toch wordt tijdens het oefenen op de hindernisbaan vrouwen geadviseerd om niet te vaak van de hoge hindernissen te springen, omdat dit de kans op een verzakking van de baarmoeder kan vergroten. Ook wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de impact van je menstruatiecyclus op de fysieke inspanningen van vrouwen.

Uniformen
Het uniform van het Nederlandse leger is ontworpen met het mannelijke lichaam als uitgangspunt. Gelukkig komt daar nu verandering in, want ze zijn volgens Sandra bezig met de aanpassingen voor vrouwen. 'Het doel is nu om kleding een perfecte pasvorm te geven voor vrouwen. Ooit werd simpelweg mannenkleding verkleind en als vrouwenkleding bestempeld, wat resulteerde in een onjuiste pasvorm', legt ze uit. 'Tegenwoordig wordt er gekeken naar het aanpassen van de pasvorm, rekening houdend met verschillende lichaamsvormen, inclusief de rondingen van borsten en heupen.'

Leiderschapsposities
Hoewel mannen historisch gezien de meerderheid van de leiderschapsposities in het leger hebben ingenomen, hebben vrouwen de laatste jaren meer toegang gekregen tot hogere rangen en leidinggevende functies. 'Er is een nieuwe visie op leiderschap binnen Defensie', juicht Sandra. 'Ik ben van mening dat er meer ruimte moet zijn voor een feminiene benadering van leiderschap, met als doel het bevorderen van vrede.'

Cultuur en sociale dynamiek
Zoals in veel beroepen kunnen er verschillen zijn in de cultuur en sociale dynamiek tussen mannen en vrouwen in het leger. Dit kan variëren van hoe ze worden behandeld door collega's tot hoe ze worden ondersteund bij het combineren van militaire dienst met familieleven. Bij Defensie wordt 'inclusie' gelukkig een steeds belangrijker topic.

Kunnen vrouwen op alle functies solliciteren?
Ja, zegt Kim. 'Mits ze aan de eisen voldoen. Zelfs onderzeeërs zijn sinds 2020 aangepast zodat ook vrouwen toegelaten kunnen worden.' Wel vraagt Kim zich bij sommige functies af waarom je hier als vrouw op zou willen solliciteren. 'Hoewel ook functies binnen bijvoorbeeld de special forces, zoals het Korps Commandotroepen (KCT), opengesteld zijn voor vrouwen is het niet voor niets dat zij de fysieke eisen vaak niet halen. Daarnaast denk ik dat je je als vrouw kritisch af moet vragen of je deel wil uitmaken van een ploeg bij bijvoorbeeld het KCT. Het is helemaal niet gek dat mannen anders reageren wanneer er een vrouw bij betrokken is, zeker tijdens gevaarlijke missies kan dit de missie onnodig (extra) in gevaar brengen. Stel een vrouw overkomt iets, dan heeft dat een andere impact dan een man in zijn onderbeen geschoten wordt. Ik ben een geëmancipeerde vrouw, maar heb zo veel respect voor eenheden als het KCT dat ik juist daarom er niet aan moet denken om daar in een gevechtsfunctie te werken.' Natuurlijk zijn er ook ondersteunende functies bij het KCT die volgens haar wel prima door vrouwen vervuld kunnen worden.

Voordelen van vrouwen in een militaire eenheid
Het is een goed teken dat er steeds meer vrouwen bij Defensie werken, want laten we niet vergeten dat het zorgzame en empathische karakter van vrouwen bijvoorbeeld een militaire eenheid ook positief kan aanvullen.

In militaire eenheden bieden vrouwen een waardevolle aanvulling en brengen ze diverse voordelen met zich mee. 'Hun aanwezigheid bevordert niet alleen diversiteit, maar ook inclusiviteit binnen de eenheid. Door verschillende perspectieven, ervaringen en vaardigheden in te brengen, dragen vrouwen bij aan een meer effectieve en veerkrachtige operatie', zegt Sandra. Vrouwen kunnen unieke talenten hebben, zoals communicatievaardigheden, empathie en creatieve probleemoplossing, die complementair zijn aan die van mannen. Daarnaast dragen vrouwen bij aan een betere representatie van de samenleving binnen het leger en fungeren ze als rolmodellen voor toekomstige generaties.

'Mannen zijn vaak competitief en soms wat macho', legt Kim uit. 'Collega's zochten vaak mijn steun bij mij over persoonlijke zaken, waarbij ze leken te waarderen dat ik als vrouw naar hen luisterde.'

Uitdagingen voor vrouwen in het leger
'Tijdens mijn onderofficiers- en officiersopleiding stuitte ik op instructeurs en commandanten die openlijk tégen vrouwen waren', vertelt Kim. 'Het maakte niet uit hoe bekwaam of sterk je was. Misschien hadden ze negatieve ervaringen gehad met vrouwelijke collega's in het verleden, maar het resulteerde in pesterijen, frequente uitdagingen en intimidatie.' Dat is niet mis en daardoor bevond Kim zich regelmatig in lastige situaties, maar uiteindelijk is ze daar alleen maar sterker door geworden. Ze kreeg extra motivatie om te laten zien wat ze in haar macht had.

Verder zijn de voorzieningen soms een uitdaging. Kijk, over het algemeen zijn de voorzieningen bij Defensie goed geregeld. Douches en toiletten zijn gescheiden, maar tijdens een missie is dit helaas een ander verhaal. 'Plassen tijdens een nachtelijke patrouille is een hele opgave', lacht ze. 'Een man hoeft alleen zijn gulp open te doen en hij kan alles laten lopen, maar ik moest een afgeschermde plek zoeken voor wat privacy, mijn uitrusting uittrekken en dan kon ik eindelijk plassen. Ondertussen wacht je eenheid tot je klaar bent, niet heel relaxt.' Precies om die reden is Sandra zo'n voorstander van de plastuit. Tijdens internationale vrouwendag heeft ze dan ook een deal gesloten dat alle vrouwen binnen de Marechaussee een plastuit verstrekt krijgt. 'Hoogstwaarschijnlijk volgt de rest dan wel', zegt ze. 'Ik kan je vertellen dat zo'n plastuit één van mijn beste vrienden was tijdens de missies. Zo hoef je niet letterlijk met de billen bloot.'

Hoe is het om als vrouw op uitzending te zijn in een land met een dominante mannencultuur?
Dat vonden beide vrouwen best bijzonder. 'Mannen vanuit de lokale bevolking wilden mij in eerste instantie niet begroeten', vertelt Kim. 'Ik werkte nauw samen met mannelijke Afghaanse tolken en die waren in het begin best terughoudend naar mij toe, maar aan het einde van de missie kwamen ze thee brengen en voerden we lange, diepgaande gesprekken. Heel bijzonder vond ik dat.'

Sandra deelt dezelfde ervaring. 'Als ik iets heb geleerd van mijn uitzending, is dat dat de wereld niet zwart-wit is', legt ze uit. 'Bij de politiechefs waar ik mee in gesprek ging, introduceerde ik mezelf in het Dari, hun eigen taal. Nou, dat vonden ze echt helemaal geweldig. Daar scoor je gelijk punten mee. Zo simpel kan het zijn. Verder is het doel dat je nastreeft vaak universeel. Als je een passie hebt voor je vak, ontstaat er snel een klik.'

Werken bij Defensie
Op de website van Werken bij Defensie staan heel duidelijk de feitelijke eisen aangegeven, mocht je interesse gewekt zijn om bij Defensie te gaan werken. 'Je kunt dan zelf inschatten of je dat gaat halen of niet', legt Sandra uit. 'Twijfel je? Dan wil je het hoogstwaarschijnlijk gewoon proberen, maar word je tegengehouden door vooroordelen, angst of onzekerheid.' Zonde vindt ze, want werken bij Defensie wordt vaak echt overschat. 'Probeer het gewoon. There is only one way to find out.' Dat kan Kim alleen maar beamen. 'Als vrouw bij Defensie ben ik trots op iedere vrouwelijke collega die haar mannetje weet te staan in toch een voornamelijk mannenwereld die Defensie voorlopig wel zal blijven.'

*In verband met privacy is haar naam gefingeerd. Haar echte naam en gegevens zijn bekend bij de redactie.