Nederlands standpunt zet Europese topbaan op de tocht: ‘Jullie staan alleen’

Gepubliceerd op: 2-12-2022

Nederland loopt mogelijk een hoge EU-functie mis, doordat het als enige lidstaat volhardt in een eerder ingenomen standpunt: de weigering Bulgarije en Roemenië te laten toetreden tot de Schengenzone. ‘De Nederlandse regering zit tussen twee vuren.’
Het gaat om hoogste baas van Frontex, de Europese instelling voor grensbewaking. Generaal Hans Leijtens, op dit moment commandant van de Koninklijke Marechaussee, presenteert zich vandaag tijdens een hoorzitting aan het Europees Parlement. Maar in datzelfde parlement, en ook breder in Brussel, leeft ongenoegen over de blokkade die Nederland opwerpt tegen de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Schengenzone, waarbinnen burgers vrijwel zonder grenscontroles kunnen reizen. De Europese Commissie zegt dat beide landen aan alle voorwaarden voldoen.

“Nederland blokkeert om politieke redenen de toetreding van Roemenië en Bulgarije. De experts zeggen immers dat er geen probleem meer is, lees het rapport van de Europese Commissie,” zegt Dragos Tudorache, de Roemeense vicevoorzitter van de Renew-fractie, waarvan ook D66 en de VVD deel uitmaken. “Als de Nederlandse regering het Schengenbesluit cynisch speelt, bestaat het risico dat dit besluit over Frontex ook politiek wordt, al wordt de kwaliteit van de kandidaat niet in twijfel getrokken.”
De Europarlementariër onderstreept dat er nog geen besluit is genomen om beide kwesties te koppelen. “We hebben onderling afgesproken eerst de hoorzitting af te wachten, maar ik denk dat het onderwerp daarna zeker op tafel komt. En eerlijk gezegd vind ik ook dat het op tafel móet komen.” Met onderling doelt hij op zijn Roemeense en Bulgaarse collega’s.

Tegenreacties
Ook bij Bulgaarse parlementariërs bestaat geen twijfel over de capaciteiten van generaal Leijtens. “Zelf zou ik graag zien dat Frontex wordt geleid door iemand met veel praktijkervaring en een bewezen staat van dienst,” zegt de Bulgaarse Sociaal-Democraat Elena Yoncheva. “Maar als de Nederlandse regering niet-Schengengerelateerde kwesties in het Schengendebat blijft betrekken, zie ik het gebeuren dat dit oneerlijke besluit soortgelijke tegenreacties op andere terreinen oproept. Er is een grens tussen het uiten van legitieme zorgen, en het voor onbepaalde tijd blokkeren van een besluit. Voor mij is de huidige houding van de Nederlandse regering in strijd met de beginselen van oprechte samenwerking en wederzijds vertrouwen zoals vastgelegd in de Europese Verdragen.”
Eerder dit jaar liep oud-staatssecretaris Menno Snel een financiële topbaan bij de EU mis. Berucht is de mislukte kandidatuur van toenmalig premier Lubbers voor het voorzitterschap van de Europese Unie. Nederland zette daar vol op in, maar de Duitse bondskanselier Kohl was niet vergeten dat Lubbers grote aarzelingen had getoond over de Duitse eenwording.
“Het zou onverantwoord zijn om de drie kandidaten op iets anders dan hun kwaliteiten te beoordelen,” zegt Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA) in een reactie. “Frontex speelt een cruciale rol in de bescherming van onze Europese buitengrenzen, die door illegale migratie steeds verder onder druk komen te staan. Het grensbewakingsagentschap heeft dan ook grote behoefte aan een daadkrachtige directeur. Rond zulke belangrijke benoemingen zouden geen politieke spelletjes gespeeld moeten worden.”

Irritatie
De vacature bij Frontex is vacant sinds in april de vorige directeur, een Italiaan, na zware kritiek opstapte. De twee andere kandidaten zijn de Kroatische staatssecretaris van binnenlandse zaken, Terezija Gras, en de Letse Aija Kalnaja, de huidige interim-directeur van Frontex. Om de kandidatuur van Leijtens kracht bij te zetten, onderstrepen Nederlandse diplomaten dat Nederland als tijdelijk voorzitter van de EU in 2016 heeft gezorgd dat Frontex de Europese grens- en kustwacht is geworden die het nu is, zo rapporteerde het in Brussel goed ingevoerde Politico eerder deze maand. Het schreef ook: “Maar critici zeggen dat Nederland om deze reden te gretig lijkt om de baan te bemachtigen.”
Daar komt dus nu de irritatie over een Nederlands standpunt op een ander dossier bij. Bulgarije en Roemenië wachten al tien jaar om toegelaten te worden tot de Schengenzone. Dat gaat niet over vrij reizen, dat mogen hun burgers binnen de Europese Unie al, maar om te reizen zonder grenscontroles. Nederland verzet zich omdat beide landen nog te weinig tegen corruptie en georganiseerde misdaad zouden doen. Het eerdere verzet tegen de toelating van Kroatië is wel opgegeven. Ook Zweden en Oostenrijk hebben aarzelingen, maar niet zo uitgesproken.
Intussen hebben Sofia en Boekarest tal van maatregelen genomen en is vrijwel iedereen in Brussel voor, maar de Tweede Kamer riep op 19 oktober het kabinet nog op voet bij stuk te houden, vanwege ‘veiligheidsrisico’s voor Nederland en de hele Schengenzone’. De Bulgaarse president Rumen Radev zei vervolgens dat Bulgarije en Roemenië worden ‘gegijzeld door Nederlandse binnenlandse politieke aangelegenheden’. Maar, voegde hij toe: “Het zal niet lang duren. Nederland staat alleen.”

Niet de eerste keer
Twee weken geleden presenteerde de de Europese Commissie een nieuw rapport met een duidelijke boodschap: de twee landen voldoen aan alle voorwaarden – de bewaking van hun buitengrenzen is op orde en ze treden hard op tegen mensensmokkel. “Het wachten heeft al te lang geduurd,” zei Eurocommissaris Ylva Johansson (Binnenlandse Zaken). De EU-ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie komen op 8 en 9 december bijeen en moeten met unanimiteit beslissen. In de aanloop daarvan moet het kabinet nog een definitief standpunt bepalen en met de Kamer in debat.
“De regering zit nu tussen twee vuren: het belang om binnen de EU geen spelbreker te zijn en het belang om de Tweede Kamer te vriend te houden,” zegt Tineke Strik, Europarlementariër voor GroenLinks en hoogleraar migratierecht aan de Universiteit Nijmegen. “Als ze kiezen voor de politieke vrede thuis, zal hen dat in Brussel zeker kwalijk worden genomen. Het is niet bepaald de eerste keer.”
Strik zelf vindt het ‘absurd om twee EU-landen als tweederangs lidstaat te behandelen’. Bulgarije en Roemenië zitten nu al 15 jaar in de wachtkamer voor Schengen, terwijl het vrij verkeer van personen, goederen en kapitaal wezenlijk is voor de Europese samenwerking en interne markt, zegt zij. Maar ze denkt ook dat de uiteindelijke schade voor de kandidatuur van generaal Leijtens kan meevallen. Strik is een van de coördinatoren in de commissie die vandaag de hoorzitting houdt. “Het lijkt me stug dat de Roemenen of Bulgaren zoveel massa kunnen bewerkstelligen dat ze het tegen kunnen houden,” zegt ze over de beraadslagingen na de hoorzitting.
De aanbeveling van het Europees Parlement weegt zwaar, maar de Raad van Bestuur van Frontex maakt uiteindelijk de keuze. Die Raad bestaat uit ambtenaren van alle lidstaten en van de Commissie. “Ook hier denk ik dat ze te weinig gewicht hebben om dit doorslaggevend te laten zijn.”
Strik voegt toe: “Overigens heb ik de Bulgaarse collega’s ook voorgehouden dat als ze alleen op de inhoudelijke criteria getoetst willen worden (wat terecht is), ze dan ook zelf in de spiegel mogen kijken. Want bij de kandidaat-status van Noord-Macedonië hebben ze hun veto misbruikt om een bilateraal conflict uit te vechten.”


Bron: Het Parool

Altijd op de hoogte? Meld u aan voor de wekelijkse nieuwsbrief