Algemene Rekenkamer: extra grenscontroles leiden niet tot minder migratie

Gepubliceerd op: 4-6-2025

De grenscontroles op snelwegen vanuit Duitsland en België zijn geen effectief middel om de instroom van asielzoekers te verlagen. Ze kunnen wel helpen bij het tegengaan van illegale migratie. Dat komt naar voren uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer.

De Koninklijke Marechaussee begon in december met de binnengrenscontroles. Het kabinet wilde zo mensensmokkel en illegale migratie tegengaan. Het doel was de druk verlagen op de asielketen en lokale huisvesting.

Maar de Rekenkamer constateert dat iemand die bij een grenscontrole wordt aangehouden, rechtmatig in Nederland verblijft en de uitkomsten van de asielprocedure hier mag afwachten. Weigeren aan de grens kan dus niet. De Rekenkamer zegt dat het kabinet daar meerdere keren op is gewezen.

Meer mensen geweigerd
Voor december voerde de marechaussee overigens al steekproefsgewijs controles uit rond de grensovergangen onder de noemer Mobiel Toezicht en Veiligheid (MTV).

De Algemene Rekenkamer heeft de resultaten van de binnengrenscontroles van de eerste vijf maanden vergeleken met die van de MTV. De onderzoekers keken naar het aantal weigeringen, aanhoudingen of uitzettingen en het aantal asielaanvragen.

Onder de huidige controles werden aanzienlijk meer mensen geweigerd dan er onder de MTV werden uitgezet: 320 vergeleken met 170.

Het gaat hier om mensen die geen identificatiebewijs of visum hebben en/of niet kunnen aangeven wat ze in Nederland komen doen.

Dit laat volgens de Rekenkamer zien dat de huidige controles een grotere bijdrage kunnen leveren aan het tegengaan van illegale migratie. Maar de controles zijn volgens de Rekenkamer "geen instrument tegen asielzoekers".

Bovendien komt maar een klein deel van de asielzoekers via grenscontrole in de procedure: zo'n 400 op een totaal van 43.600. Dat is nog geen 1 procent.

Druk op Koninklijke Marechaussee
Voor het uitvoeren van de binnengrenscontroles zijn geen extra mensen beschikbaar.

Toch meldde minister Faber aan de Tweede Kamer dat de controles geen "significant effect" hebben op de andere taken van de marechaussee. De Rekenkamer zegt geen reden te hebben om hieraan te twijfelen.

De Algemene Rekenkamer ziet wel dat de marechaussee ook vóór de herinvoering van de controles verschillende taken al niet volledig kon uitvoeren. Zo zijn er nu al tekorten bij andere grenstaken en staat de militaire politietaak onder druk.

Andere landen
Nederland is niet het enige land in het Schengengebied dat extra grenscontroles uitvoert. Twaalf andere landen voerden deze tussen januari 2024 en maart 2025 in of verlengden ze. Van tien landen is duidelijk dat ze dat onder meer deden om illegale migratiestromen en mensensmokkel tegen te gaan.

Eén keer eerder werden de binnengrenscontroles in Nederland tijdelijk heringevoerd. Dat was in 2014 als preventieve veiligheidsmaatregel voor de Nuclear Security Summit in Den Haag. Twee weken lang werden de controles op grensovergangen met België en Duitsland, op waterwegen en luchthaven uitgevoerd. Vaker werd door bewindspersonen besloten de MTV te intensiveren als maatregel tegen de toename van asielzoekers.

De huidige controles waren in eerste instantie voor zes maanden ingesteld, inmiddels zijn ze verlengd tot 9 december 2025.