Supermarkten kreunen onder boerenacties, maar de Slag om Schiphol blijft uit

Gepubliceerd op: 4-7-2022

De overheid trok maandag een rode lijn voor de protesterende boeren. Terwijl ze de distributiecentra van de grote supermarktketens konden blokkeren, was de overmacht rondom Schiphol enorm. Een confrontatie bleef daar uit. ‘Het is balanceren tussen empathie en grenzen stellen.’
Je raakt eraan gewend op luchthaven Schiphol: marechaussees met machinegeweren in de vertrekhal en gepantserde terreinvoertuigen voor de deur om eventuele terroristen af te schrikken. Maar vandaag kwamen daar twee kloeke shovels bij, donkerblauw geschilderde bulldozers voor de aankomsthal, om eventuele boze boeren met trekker en al de oprit weer af te duwen. Een soort Robot Wars op de A4. Een opperwachtmeester naast zijn shovel: ‘Geen idee wie dat gaat winnen. Nooit geprobeerd.’
Maandag was de dag dat de autoriteiten besloten een vuist te maken tegen radicale boeren. Om duidelijk te maken: tot hier en niet verder. Eerder koos de politie voor de-escalatie: terugtrekken, het opgeven van materieel en begripvolle gesprekjes met tractorbestuurders, ook al blokkeerden die snelwegen en belaagden zij woonhuizen van bestuurders. Vandaag trekt de overheid een grens.
Die ligt niet bij het blokkeren van distributiecentra van supermarkten. Daar konden de boeren hun gang gaan, met financiële schade voor de winkels als gevolg. Ook schrapten Albert Heijn en Picnic duizenden bestellingen. De grens van de overheid ligt kennelijk bij infrastructuur als Schiphol en de Rotterdamse haven. Mocht het nodig zijn, dan beschikt de marechaussee naast shovels ook over gepantserde rupsvoertuigen met een dozerblad en kan er bij de Landmacht een geniedoorbraaktank van 62 ton en 1.500 pk worden geleend.

Sfeer is kalm
Vandaag was ook de dag van de Slag om Schiphol die niet doorging. Veel reizigers (en journalisten) boekten uit voorzorg een peperdure kamer in een luchthavenhotel, pakten de trein of zelfs de fiets. In dat laatste geval was goed te zien dat de koninklijke marechaussee, die verantwoordelijk is voor de veiligheid op Schiphol, een ruime ring rond de luchthaven had getrokken: langs aanvoerwegen stonden terreinwagens klaar om trekkers te blokkeren, op fietspaden waren betonblokken neergelegd. Een wachtmeester die al uren staat te wachten: ‘Van mij mogen ze nu wel komen.’ Dat boze boeren maandag ervoor kozen om verspreid over het land distributiecentra van supermarktketens, snelwegen, het Mediapark en een vuilverwerkingsbedrijf te blokkeren, lijkt tactisch verstandig. De overheid kan onmogelijk overal handhavers neerzetten.
Op een bovenverdieping van de Koningin Máxima Kazerne naast Schiphol, bespreekt de Staf Grootschalig en Bijzonder Optreden van de marechaussee de toestand rond vijf luchthavens in het land. Op een scherm verschijnen de acties van boeren en vissers als gekleurde vierkantjes, en de positie van eigen eenheden als cijfers. In Driebergen heeft de nationale politie een vergelijkbare staf opgezet. ‘De situatie rond Schiphol is rustig’, zegt een inlichtingenofficier. ‘Er zouden nog wel tachtig trekkers op weg zijn naar Rotterdam Airport, maar dat kan ik niet bevestigen.’ Een collega: ‘Nou, tachtig tractoren hadden we wel gezien.’ De sfeer is kalm tijdens de veiligheidsbriefing, enig puntje van zorg: het voortzettingsvermogen van de marechaussee.
‘Hoe langdurig wordt deze inzet?’, wil een officier weten. ‘Moet ik alle cursussen gaan afzeggen? En wat doen we met de Marinedagen?’ Commandant Peter de Bruin, een majoor aan het hoofd van de tafel: ‘Laten we niet gaan bloemkolen. We moeten dit niet groter maken dan het is.’ Over het voortzettingsvermogen zegt hij na afloop: ‘We hebben genoeg mensen. Maar als dit vaker gebeurt, gaat dat wel ten koste van andere dingen.’

De-escalatie en handhaving geen tegenpolen
Onder de reizigers op Schiphol is er weinig begrip voor de boerenacties. ‘Het is pech voor hen, maar het kan niet anders’, zegt een dame die op weg is naar Nieuw-Zeeland. Zij is voor de zekerheid per trein naar Schiphol gekomen. ‘Het milieu kan deze manier van landbouw niet aan.’ Zij erkent dat vliegen naar Nieuw-Zeeland ook niet goed is. ‘Ik heb het opgezocht: per boot duurt de tocht zes weken.’ Een 39-jarige ict’er op weg naar Madrid voor zijn werk, vindt dat de boeren te ver gaan. ‘Demonstreren oké, maar zorg dat je landgenoten daar geen last van hebben. Wat heb ik te maken met hun stikstofuitstoot?’
Volgens lector openbare orde & gevaarbeheersing Otto Adang (Politieacademie) zijn de-escalatie en handhaving geen tegenpolen, maar twee kanten van eenzelfde medaille. ‘Iedere leraar of opvoeder weet dat.’ Dreigen en intimideren is volgens de onderzoeker iets anders dan protesteren. ‘Dan ga je een grens over. Dat geldt ook voor het blokkeren van vitale infrastructuur.’ Op zo’n moment is het belangrijk, stelt Adang, dat de overheid laat merken dat je niet overal mee wegkomt. ‘Het is balanceren tussen empathie en grenzen stellen. Als je te zacht optreedt, riskeer je maatschappelijke verontwaardiging; als je te hard optreedt, kan de boer zich afficheren als slachtoffer en zijn mobilisatiekracht versterken.’ Ook de boer balanceert, stelt Adang, want te harde acties kunnen leiden tot een verlies aan maatschappelijk draagvlak.
Voor de deur van Schiphol wacht de opperwachtmeester met zijn mannen vergeefs op de komst van trekkers. Hij verwacht niet dat het ooit tot een clash tussen shovel en trekker zal komen. ‘We rijden ze gewoon tegemoet, blokkeren de weg, en arresteren de bestuurder.’ Bovendien verwachten de marechaussee niet dat een boer zijn kostbare trekker, onverzekerd op de snelweg, gaat riskeren in een confrontatie. ‘Hij heeft dat ding de volgende dag gewoon weer nodig.’