De nieuwe Frontex-baas Leijtens wil geen pushbacks meer en rept ook weer over ‘mensenrechten’

Gepubliceerd op: 20-1-2023

De nieuwe directeur van de Europese grensdienst Frontex, Hans Leijtens, wil de Europese grenzen bewaken en tegelijk de mensenrechten hoog houden. Van pushbacks moet hij niets hebben.
Hij erft een organisatie waarvan de reputatie zó bedroevend is, dat het eigenlijk alleen maar beter kan. Per 1 maart gaat de Nederlander Hans Leijtens, tot voor kort commandant van de Koninklijke Marechaussee en van 2015 tot 2017 topman bij de belastingdienst, aan het werk in Warschau bij de Europese grensdienst Frontex. Wat hij er precies zal aantreffen, moet hij nog zien.

Daarom wilde Leijtens donderdag, toen hij alvast op kennismakingsbezoek was bij Europees commissaris Ylva Johansson (binnenlandse zaken), nog niet het achterste van zijn tong laten zien. “Laat me eerst even wat dossiers lezen”, zei hij.

Maar uit Leijtens inleidende woorden blijkt al dat hij uit een ander hout gesneden is dan de vorige directeur, Fabrice Leggeri. Leijtens heeft het over ‘transparantie’, terwijl Leggeri de ramen van de sterk gegroeide club in Warschau potdicht hield. Leijtens zegt ook dat de daden van Frontex altijd in overeenstemming moeten zijn met de mensenrechten, een woord dat lange tijd niet in het Frontex-woordenboek voorkwam.

Wanbeleid en pushbacks onder voorganger
Frontex zit al even zonder vaste directeur nadat Leggeri in april vorig jaar vertrok na publicatie van een onderzoek van het Europees bureau voor fraudebestrijding, Olaf. Daaruit bleek dat er bij de organisatie sprake was van wanbeleid.

Een jaar eerder was uit een onderzoek van het Europees parlement gebleken dat Frontex-agenten opzettelijk de andere kant op kijken als nationale grenswachten mensen zonder pardon retour sturen tijdens zogenoemde pushbacks. Regelmatig rapporteerden journalisten ook rechtstreekse betrokkenheid van Frontex-agenten.

Leijtens zei daarover donderdag dat het Frontex-medewerkers verboden is om migranten rechtsomkeert te laten maken. Mochten ze incidenten waarnemen, dan moeten ze niet wegkijken, maar dit direct melden. “Ik ga niet over andere grensdiensten, maar ik wil er zeker met die landen over praten.”
Frontex, en ook de nationale grensbewakers in het zuiden en het oosten van Europa, staan onder grote druk. Frontex registreerde vorig jaar 330.000 keer een illegale grensoversteek. Dat betekent dat het aantal mensen dat op een niet-reguliere manier Europa binnenkomt, even groot is als in 2016. Destijds sprak Europa van een migratiecrisis.

Bijna de helft komt binnen via de Balkan
Bijna de helft van de migranten komt Europa binnen via de westelijke Balkan. Via bijvoorbeeld Servië, dat in 2022 geen visum vroeg aan mensen uit bijvoorbeeld India, Cuba, Tunesië en Burundi. Zij kwamen per vliegtuig naar Servië en probeerden vanaf daar de Europese Unie te bereiken. Servië heeft inmiddels voor de meeste landen een visumverplichting ingevoerd.

“De aantallen beginnen nu weer te dalen”, zei eurocommissaris Ylva Johansson donderdag, maar klaar is het niet. Zolang de EU-landen het niet eens zijn over de gezamenlijke aanpak van migratie, kan ze niet veel uitrichten. Een akkoord wordt pas aan het eind van het jaar of nog later verwacht.

Johansson zei dat de meeste asielzoekers momenteel geen recht hebben op bescherming. Ze zoekt daarom naar mogelijkheden om afgewezen asielzoekers terug te sturen. Volgende week komt ze met voorstellen daarover.

Frontex zou daarin ook een belangrijke rol moeten spelen. Dat heeft vorig jaar 25.000 mensen teruggebracht, maar dat zouden er meer moeten worden. Johansson: “Lidstaten melden maar tien procent van de mensen wier asielverzoek is afgewezen bij ons aan.” Dat moet volgens haar vaker gebeuren, zodat vliegtuigen die van Europa naar Bangladesh vliegen niet voor driekwart leeg zijn, zoals nu, maar helemaal vol.