Onderzoek na zelfdoding marechaussee

Gepubliceerd op: 10-3-2023

Onderzoek na zelfdoding marechaussee: ‘Aan de kant gezet als stuk vuil’
Het ministerie van Defensie laat extern onderzoek doen naar het ontslag van een marechaussee die zichzelf kort daarna van het leven beroofde. Volgens zijn nabestaanden is hij ‘als een stuk vuil aan de kant gezet’ en was het ontslag de druppel. Ze strijden postuum voor eerherstel.
Lennart Bantema (49) was 22 jaar in trouwe dienst en werkte de laatste jaren op de locatie Schiphol. Zijn dood op 17 januari van dit jaar veroorzaakte veel onrust binnen de marechaussee waar hij zeer geliefd was.
Nabestaanden verwijten de marechaussee dat de manier waarop Bantema is ontslagen een cruciale rol heeft gespeeld bij zijn plotselinge dood. In een persoonlijke brief die echtgenote Janny aan minister Kajsa Ollongren van Defensie heeft gestuurd, lucht ze haar hart en doet ze een klemmend beroep het oneervolle ontslag te herzien. ,,Lennart is niet gehoord, niet begrepen, niet gezien en niet geloofd. Het proces was afschuwelijk. Hij werd aan de kant gezet als een stuk vuil en de organisatie heeft geen moment naar hem omgekeken.”

Zijn eer, alles werd hem met één pennenstreek ontnomen
‘Marechaussees te hard aangepakt na misstap’
Er moet een breed onderzoek komen naar de manier waarop er wordt omgegaan met marechaussees als ze betrokken raken bij integriteitsonderzoeken. De ‘menselijke maat’ is nu te vaak zoek, stellen Marechausseevereniging Marver en de in militair recht gespecialiseerde advocaat Michael Ruperti.

Vakbondsvoorzitter Sven Schuitema van Marechausseevereniging Marver ziet dat er bij interne onderzoeken naar marechaussees geregeld hard wordt ingegrepen. ,,De menselijke maat is dikwijls zoek. Zodra iemand over de schreef gaat, wordt er nog net geen rechercheteam op gezet en krijgen medewerkers het gevoel dat ze als een melaatse aan de kant worden gezet. We snappen dat de marechaussee zo integer mogelijk wil zijn. Maar hoe je daar komt, dat kan best weleens anders.”

Ook de in militair recht gespecialiseerde advocaat Michael Ruperti maakt zich grote zorgen over de bejegening van militairen die ergens van verdacht worden of een keer een fout maken. ,,Jarenlange trouwe dienst telt plotseling niet meer. Kille brieven en woorden tijdens interne onderzoeken en rechtszaken voelen als karaktermoord en hakken er enorm in. Ik heb talloze cliënten zien aftakelen, omdat ze zich onbegrepen, niet gehoord en in de steek gelaten voelen door dezelfde organisatie waar ze hun bloed, zweet en tranen voor hebben gegeven.”

Bantema wordt ‘zeer onacceptabel’ en ‘ernstig wangedrag’ verweten. Het zijn harde woorden in zijn ontslagbrief die de bevlogen marechaussee raken als een mokerslag, vertelt zijn vrouw Janny aan de keukentafel in haar huis in Friesland. ,,Zijn eer, alles werd hem met één pennenstreek ontnomen. Dat voelde voor hem zo onrechtvaardig”, zegt Janny.

Sinds het voorjaar van 2022 heeft Bantema al het gevoel niet gehoord en begrepen te worden. Dan start, na een melding van twee collega’s, een intern onderzoek over een nevenactiviteit die volgens de marechaussee in strijd is met de regels. Bantema verkocht een handboeiensysteem van een Franse fabrikant aan een ketenpartner waarmee de marechaussee samenwerkt terwijl hij zou hebben geweten dat dit niet mocht en dit ook niet had gemeld, zo luidt het verwijt. De ongeveer 3400 euro die hem dit opleverde, meldde hij eveneens niet. Dat zijn vrouw de afgelopen drie jaar ondersteunende werkzaamheden verrichtte voor de Franse fabrikant roept voor de brigadecommandant eveneens de nodige vraagtekens op over Bantema’s integriteit.
Volgens Bantema deed hij de levering met de beste bedoelingen, eenmalig en is hem nooit persoonlijk medegedeeld dat het niet mocht. De ketenpartner, de Dienst Vervoer en Ondersteuning van het ministerie van Justitie, kon het systeem niet zelf bestellen bij de fabrikant en vroeg hem te bemiddelen omdat hij de directeur al jaren kende. De vergoeding hiervoor had hij nooit in ontvangst moeten nemen, geeft Bantema toe bij de onderzoekscommissie. ,,Maar dat is achteraf. Lennart dacht te kunnen helpen en handelde te goeder trouw. Het geld wilde hij met alle liefde alsnog graag schenken aan een goed doel voor veteranen met PTSS”, zegt Janny. Met de activiteiten van zijn vrouw voor de Franse fabrikant, bemoeide Bantema zich niet. Dat was ‘haar’ project.

Niet zien aankomen
Dat Bantema op de vingers zou worden getikt voor de eenmalige verkoop, kon hij volgens zijn vrouw accepteren. ,,Hij heeft volledig meegewerkt, juist om ook duidelijkheid te krijgen over wat nu wel of niet mocht.” Maar dat zijn goedbedoelde actie tot strafontslag zou leiden, zagen hij, zijn gezin en vele collega’s totaal niet aankomen. Te meer omdat Bantema twee weken voor zijn schorsing nog de persoonlijke beveiliging van premier Mark Rutte moest verzorgen toen hij een werkbezoek bracht op Schiphol. ,,Dat deed hij nog met veel trots. Toen was hij blijkbaar nog integer genoeg”, zegt Janny.

Hij heeft volledig meegewerkt, juist om ook duidelijkheid te krijgen over wat nu wel of niet mocht
Aanvankelijk is Bantema nog strijdbaar als de daadwerkelijke ontslagbrief binnen komt. Er heerst verbijstering over de keiharde conclusies die hij in de ontslagbrief voor het eerst leest en waarin volgens Janny totaal geen oog is voor de persoon Bantema. Geen van zijn directe collega’s is gehoord, zij zouden juist kunnen verklaren hoe betrouwbaar en bevlogen hij al jaren te boek staat. Ook zijn vrouw is niet gehoord over werkzaamheden voor de Franse handboeienfabrikant.
Met zijn advocaat Michael Ruperti maakt Bantema de afspraak het ontslag aan te vechten. Maar een dag voor zijn dood op 17 januari slaat de wanhoop toe, blijkt uit een mail die hij stuurt aan zijn advocaat: ‘Het lijkt op een rouwproces. De woorden in de beschikking van wangedrag, onbetrouwbaar en niet integer, dát krijg ik niet uit mijn hoofd. Daar lig ik nog meer wakker van’.

Waar Bantema vooral aan onderdoor ging was volgens Ruperti de kille en harde bejegening tijdens het onderzoek. ,,Hij werkte volledig mee, maar werd keihard afgeserveerd. Toen hij eind oktober bij zijn commandant moest komen werd hij per direct mondeling geschorst en ontslag aangezegd. Hij moest al zijn spullen inleveren en kreeg geen tijd om afscheid te nemen van zijn collega’s. Bantema heeft daarna ruim twee maanden thuis gezeten en zich vertwijfeld afgevraagd welke verwijten hem dan concreet waren gemaakt. Net voor kerst ontving hij pas de officiële schorsingsbrief en op 29 december de aangetekende brief over het strafontslag per 1 januari.”

Hebben al deze mensen het dan mis?
Schok
Drie weken na het ontslag vindt Janny haar geliefde levenloos in huis. Ze probeert hem nog te reanimeren, maar het mag niet baten. Haar verdriet is onbeschrijflijk, maar ook binnen de marechaussee is de schok groot. Janny wordt overladen met positieve reacties van collega’s die zich niet kunnen voorstellen dat Bantema zijn uniform niet waardig is. ‘Hebben al deze mensen het dan mis?’, schrijft Janny in de brief aan de minister van Defensie. Kajsa Ollongren is haar laatste hoop om ‘de eer van Lennart’ te herstellen. ,,Dit verdient hij.”

Het ministerie van Defensie laat in een reactie weten dat een externe deskundige de zaak nu gaat onderzoeken. ,,Het is buitengewoon triest wat er is gebeurd. Het overlijden van de oud-collega heeft veel impact gehad onder betrokken medewerkers. De marechaussee wil leren van de gebeurtenissen en weten of er lessen kunnen worden getrokken voor de toekomst”, laat een woordvoerder van Defensie weten.