Frontex niet aansprakelijk voor assisteren bij het illegaal uitzetten van Syrisch gezin

Gepubliceerd op: 6-9-2023

Europese grenswacht Frontex is volgens de Europese rechter „niet bevoegd om de gegrondheid van terugkeerbesluiten of verzoeken om internationale bescherming te beoordelen”.
Het Europese grenswachtagentschap Frontex is niet aansprakelijk voor het illegaal uitzetten van een gezin van asielzoekers naar Turkije. Dat oordeelt het Europese Hof van Justitie woensdag. De rechtszaak – de eerste van zijn soort – ging over een Syrisch gezin dat in 2016 met vier kinderen uit het door burgeroorlog verscheurde Syrië naar Griekenland vluchtte. Daar vroegen ze asiel aan, maar ze werden kort daarna aangehouden, het gezin werd opgesplitst en illegaal uitgezet naar Turkije, met hulp van Frontex. Uiteindelijk zijn zij doorgevlucht naar Irak, omdat de Turkse opvangsituatie erbarmelijk was. Het gezin eiste tevergeefs 136.000 euro smartengeld en compensatie van Frontex.

Frontex is opgericht in 2004 om Europese landen te helpen met het bewaken van grenzen. Sinds 2015 heeft het agentschap ook zijn eigen ‘boots on the ground‘, en is het bevoegd om migranten uit te zetten op verzoek van lidstaten. Zoals gebeurde met het Syrische gezin. Echter was hun uitzetting onrechtmatig omdat zij uit een oorlogsgebied kwamen. Toch is Frontex niets kwalijk te nemen, aldus het Europese Hof van Justitie. De grenswacht is namelijk „niet bevoegd om de gegrondheid van terugkeerbesluiten of verzoeken om internationale bescherming te beoordelen”. Volgens de rechter had Griekenland het gezin ook zonder de assistentie van Frontex uitgezet.

Mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties stonden pal achter de Syrische familie. Als zij deze rechtszaak hadden gewonnen, zo was de hoop, zou het controversiële uitzetbeleid aan de grenzen van de EU structureel herzien moeten worden. Maar een precedent werd het niet. Volgens Vluchtelingenwerk Nederland was dit de enige zaak van zijn soort die liep tegen Frontex. De uitspraak roept volgens de hulporganisatie veel vragen op: „Aan wie en waarvoor moet Frontex verantwoordelijkheid afleggen? Frontex heeft veel macht over het leven van individuen, zoals de zaak van het Syrisch gezin laat zien. [...] Deze uitspraak laat zien dat individuen Frontex niet voor de rechter ter verantwoording kunnen roepen over de manier waarop de uitvoeringsorganisatie met hen omgaat.”

Opgestapte directeur
Het Europese Anti-Fraudebureau publiceerde vorig jaar een vernietigend rapport over Frontex, dat oogluikend heeft toegestaan dat landen als Griekenland asielzoekers onrechtmatig uitzetten. Soms, zoals in het geval van de rechtszaak van het Syrische gezin, droeg Frontex bij aan de illegale ‘pushbacks’.

De vorige directeur van Frontex, Fabrice Leggeri, stapte vorig jaar op als gevolg van het rapport. De Nederlandse oud-commandant van de Koninklijke Marechaussee en topambtenaar Hans Leijtens verving hem. Leijtens zei tegen de Volkskrant Frontex op een humaner pad te willen brengen en een einde te willen maken aan pushbacks: „Op het moment dat mensen op zee zijn, maakt het niet uit wat hun status is. Dan moet je ze gewoon redden.” Hij heeft de ambitie om nul doden te laten vallen op de Middellandse Zee als gevolg van migratie, „anders ben je geen knip voor de neus waard”.