Wat bezielt iemand om in wielkast van Boeing te kruipen?

Gepubliceerd op: 21-6-2021

Wat bezielt iemand om in wielkast van Boeing te kruipen? 'Ergens moet iemand deze jongen toch missen’
Al twee keer dit jaar is er in Nederland een verstekeling gevonden in het landingsgestel van een vliegtuig. De een overleefde de reis, de ander niet. ,,Soms zit de vorst nog op hun lichaam.”
Het lichaam van John Doe ligt gestrekt onder in het vliegtuig. Slechts gekleed in een zwarte spijkerbroek, een wit T-shirt en een paar sportschoenen. Onder zijn mond ligt een kleine plas bloed. Zijn ogen zijn angstwekkend donker, als de ogen van een vis op een bedje van ijs in een marktkraam. ,,Dat is wat er met je ogen gebeurt als ze bevroren zijn geweest’’, zegt rechercheur Fons van de Koninklijke Marechaussee.
John Doe, zoals de marechaussee de onbekende man noemt, werd op 19 april van dit jaar door onderhoudstechnici gevonden in de wielkast van een toestel op luchthaven Schiphol. Het vliegtuig was een dag eerder aangekomen uit Lagos, Nigeria, na een vlucht van ruim zes en een half uur, zo’n 7000 kilometer. Het lichaam lag op een metalen verhoging, direct naast de ruimte waar de achterwielen van een vliegtuig bij het opstijgen naar binnen klappen. De verhoging is groot genoeg voor een mens om zich te verstoppen, maar niet geschikt om te overleven.
Wat drijft iemand om in de onderkant van een Boeing te klimmen? Waarom wagen ze een reis waarbij alle alarmsignalen zeggen: Doe! Het! Niet!
Twee maanden later weet nog niemand hoe John Doe echt heet, waar hij vandaan kwam en waarom hij in de wielkast van een vliegtuig klom. Rechercheur Fons: ,,Ergens moet toch iemand zijn die deze jongen mist?’’
Sinds 1947 hebben wereldwijd zeker 128 mensen zich als verstekeling verstopt in het wiel van een passagiersvliegtuig, blijkt uit cijfers van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA. Vrijwel allemaal jonge mannen. Zeker 75 procent overleefde de reis niet. In Nederland werden de afgelopen vijf jaar zes verstekelingen in het landingsgestel van een vliegtuig aangetroffen. Vijf van hen waren dood, een jongen van 16 jaar uit Kenia kon het wél navertellen. Over hem straks meer.
Het lot van de vliegtuigverstekelingen is even droevig als fascinerend. Wat drijft iemand om in de onderkant van een Boeing te klimmen? Waarom wagen ze een reis waarbij alle alarmsignalen zeggen: Doe! Het! Niet! Wie zijn deze mensen? Hoe komen ze in het vliegtuig? En wat gebeurt er met hun lichamen tijdens en na de reis?
Veel van de antwoorden op die vragen zijn te vinden op de Koningin Máximakazerne van de marechaussee bij Schiphol. Daar werken de rechercheurs van de sectie forensische opsporing die worden gebeld als er een verstekeling wordt aangetroffen op een Nederlandse luchthaven. Het zijn mannen en vrouwen die helaas gewend zijn geraakt aan het beeld van de dood, maar tegelijkertijd niet zijn gestopt zich erover te verbazen. ,,Als we een lichaam vinden willen we weten wie het is, hoe hij aan boord is gekomen en hoe hij is gestorven. We kijken naar voetstappen op het toestel, zoeken naar achtergebleven items en doen bloedonderzoek’’, vertelt rechercheur Bert. Net zoals Fons werkt hij al jaren op Schiphol.
Dit is wat al die jaren ervaring hebben geleerd.
Het is nog niets eens zo heel lastig om in de wielkast van een vliegtuig te komen. Je springt op een wiel, klimt aan de wielstang omhoog en trekt jezelf de wielkast in. In die kast is genoeg plek voor een mens, ook als de wielen inklappen na vertrek. Bij de achterwielen dan, wie voor het voorwiel kiest, wordt bij het opstijgen al geplet door het inklappende landingsgestel.
Maar ook een plek in de wielkast van een achterwiel is een slecht idee, een heel slecht idee.
Als een vliegtuig opstijgt en de wielen inklappen, sluiten ook de luiken van het landingsgestel zich. De wielkasten maken geen onderdeel uit van de cabine of het vrachtruim. De lucht wordt er ijl en de temperatuur zakt snel, op kruishoogte van 10 kilometer is de buitenlucht tot min 50 graden Celsius.
Toch droeg John Doe slechts een spijkerbroek en een T-shirt. Een ander lichaam dat enkele jaren geleden op Schiphol in een wielkast werd gevonden, was gekleed in een korte broek en droeg slippers. Fons: ,,We zien soms dat mensen zich hebben vastgeklampt aan de leidingen in het toestel, die geven nog wat warmte af. Sommigen zijn iets beter voorbereid: een man die we in 2016 vonden in een vlucht uit Saoedi-Arabië had watten in zijn oren gestopt, tegen het lawaai.’’
Als het vliegtuig opstijgt, de lucht ijler wordt en de temperatuur steeds verder daalt, zakt de verstekeling langzaam weg tot hij het bewustzijn verliest. Daarna treedt onderkoeling op en stopt het hart met kloppen. De dood komt geruisloos.
,,Soms vinden we lichamen waar de vorst nog op zit, zo koud is het dan geweest’’, zegt Fons. Het oogwit is ingedroogd en zwart geworden. Een plas bloed is dan door de mond vanuit de longen naar buiten gekomen.
De man op de vlucht uit Saoedi-Arabië had zich met zijn riem vastgebonden aan leidingen in het vliegtuig, om niet naar buiten te vallen als vlak voor de landing de kleppen openen en het landingsgestel naar buiten gaat. Niet iedereen doet dat, soms ligt er opeens een lichaam in een weiland onder de aanvliegroute naar Schiphol.
Het gebeurde ook op een vlucht vanuit Kenia naar Londen Heathrow, in de zomer van 2019. Een lichaam viel meer dan een kilometer naar beneden vanuit de wielkast van een Boeing Dreamliner en kwam neer in de binnentuin van een woning in een buitenwijk van de stad. De Engelse pers wist wel raad met die cynische afloop. ,,Hier was een anonieme man, uit een land waar een derde van de bevolking leeft van minder dan 2 dollar per dag, die honderden meters uit de buik van een vliegtuig valt en terechtkomt in een van de meest welgestelde postcodes van Londen’’, schreef The Guardian. Wie de man was, is onbekend.
De marechaussees op Schiphol onderzoeken van alle overleden verstekelingen het bloed en nemen vingerafdrukken en dna-monsters. Om een misdrijf uit te sluiten en om op zoek te gaan naar de identiteit van de verstekeling. Bert: ,,Al was het maar voor de nabestaanden, zodat die weten wat er gebeurd is.’’ Fons: ,,We sturen sowieso een bericht naar onze collega’s in het land waar het vliegtuig is vertrokken. ‘Missen jullie iemand?’’’ Meestal is het antwoord nee. Maar soms is er een ongelooflijk toeval. In 2004 vindt de marechaussee een lichaam van een jonge man in het landingsgestel van een vrachtvliegtuig dat van Mwanza Airport aan het Victoriameer in Tanzania naar Maastricht is gevlogen. De jongen heeft niets bij zich wat tot identificatie leidt. Alleen een zakje met brood van een lokale bakker. De autoriteiten in Tanzania slaan niet aan op het bericht van hun Nederlandse collega’s. ,,Dan is het voor ons even klaar’’, zegt Bert.
Maanden later valt er een foto op zijn bureau, van een Tanzaniaanse jongen van een jaar of 16. ,,Een Nederlandse cameraploeg was bij het Victoriameer opnames aan het maken voor een documentaire toen ze werden benaderd door een man die een foto liet zien van zijn vermiste neefje. Die zou naar Europa zijn gegaan, maar niemand had meer iets van hem gehoord.’’
De cameraploeg nam de foto mee naar Nederland en leverde die af bij de politie. ,,Zijn gezicht leek op dat van de verstekeling die wij hadden gevonden, de leeftijd klopte ook. Maar we twijfelden of het echt dezelfde jongen was’’, zegt Bert.
De rechercheur reist samen met een collega naar Tanzania om dna af te nemen van de oom bij het Victoriameer. Het blijkt een match. De verstekeling heeft een naam: Hamisi, pas 16 jaar oud. ,,Toen hebben we zijn lichaam opgegraven van de begraafplaats in Beek, bij Maastricht, en hebben we hem teruggebracht naar zijn familie. In een dorpje drie uur rijden over een hobbelige weg vanaf Mwanza Airport. Die mensen waren ongelooflijk dankbaar. Dat is waar wij het voor doen.’’
De familie vertelt ook dat Hamisi een betere toekomst voor zichzelf wilde en dat hij het wel eens had over Europa. Ze hadden geen idee dat hij daar via een vliegtuigwiel wilde komen. ,,Was die jongen naïef? Die mensen in dat dorpje, vijftien jaar geleden... dat was echt een heel andere wereld dan hier. Die jongen dacht gewoon zijn kans te grijpen, niet gehinderd door enige kennis.’’
Soms gebeurt er een nog groter wonder. Dan komt er een verstekeling levend uit een landingsgestel.
Zoals op 4 februari van dit jaar uit een Airbus A330 vrachtvliegtuig van Turkish Airlines op het vliegveld van Maastricht. Het toestel was een dag eerder vertrokken vanuit Nairobi en via tussenstops in Istanboel en Londen naar Maastricht gevlogen.
In de wielkast zit een jonge verstekeling, hij is zwaar onderkoeld, maar leeft nog. Met een ambulance wordt hij naar het ziekenhuis gebracht. Daar vertelt hij dat hij 16 jaar is, uit Kenia komt en op zoek is naar een beter leven.
Het was zo donker, er was zo veel lawaai en ik had het heel, heel erg koud
Het gebeurt zelden dat een verstekeling de reis overleeft, maar er zijn meer voorbeelden. Een van de bekendste internationale experts op het gebied van vliegtuigverstekelingen, de Amerikaanse medicus Stephen Veronneau, beschreef in 1996 de theorie dat het lichaam in de wielkast zo snel zo koud wordt dat het in een soort winterslaap terechtkomt, waardoor het minder zuurstof nodig heeft om te overleven. ,,Als het vliegtuig landt, warmt het lichaam op en kan het bewustzijn terugkeren.’’ Daar is heel veel geluk voor nodig en er is een grote kans dat de verstekeling er bevroren lichaamsdelen of hersenschade aan overhoudt. Veronneau staat nog steeds achter die theorie.
Armando Ramirez vloog in 1969 als 17-jarige in het landingsgestel vanuit Havana, Cuba naar Madrid. ,,Het was zo donker, er was zo veel lawaai en ik had het heel, heel erg koud’’, vertelde Ramirez (nu 69 jaar, opa van twaalf kleinkinderen en inwoner van de VS) recent in Britse media. De jonge Cubaan verloor al snel het bewustzijn en werd pas weer wakker op het asfalt van de landingsbaan in Madrid. ,,De dokters in het ziekenhuis noemde me ‘het ijsje’.’’
Themba Cabeka klom in 2015 samen met een vriend in de wielkast van een vlucht van British Airways van Johannesburg naar Londen. Ook Cabeka, toen 24 jaar, verloor al snel het bewustzijn, beschreef hij eerder dit jaar in een documentaire van het Britse Channel 4. Toen hij wakker werd, lag hij met een verbrijzeld been en brandwonden aan zijn armen op de landingsbaan van Heathrow. Zijn vriend overleefde de vlucht niet, hij viel bij het uitklappen van het landingsgestel uit het vliegtuig, op het dak van een gebouw.
Cabeka vertelt waarom hij tot de wanhoopsdaad besloot: hij leefde al sinds zijn 14de op straat, zonder ouders. ,,Mijn leven viel steeds verder uit elkaar. Ik wilde maar een ding: weg.’’
Inmiddels woont hij in Liverpool. Als gevolg van zijn verwondingen, moet hij zich de rest van zijn leven met krukken voortbewegen. ,,De reis is het waard geweest, want hij heeft mijn leven veranderd. Maar ik zou het niet nog een keer doen.’’
Terug naar de 16-jarige jongen uit Kenia. Hoe kan die een reis Nairobi-Istanboel-Londen-Maastricht hebben overleefd? Het meest waarschijnlijke scenario is dat hij het grootste deel van de reis in het ruim van het vrachtvliegtuig heeft doorgebracht en pas het laatste deel, om ontdekking te voorkomen, vanuit het ruim in de wielkast is geklommen.
We hebben foto’s gemaakt zodat we zijn familie, als die zich ooit meldt, kunnen laten zien dat hij een waardige begrafenis heeft gekregen
De vlucht van Londen naar Maastricht duurt maar een uurtje en de toestellen gaan daarom niet zo hoog. Na een dag mag de jongen het ziekenhuis uit, hij wordt opgevangen in een asielzoekerscentrum. Daar verblijft hij nu nog steeds. Hoe is het nu met hem en waarom is hij niet al in Londen uitgestapt? Voogdij-instelling Nidos, die alle minderjarige alleenreizende vluchtelingen in Nederland onder haar hoede heeft, laat weten ‘het niet in het belang van de jongen te vinden om met de pers te praten’. De instelling wil hem ook geen vragen voorleggen.
Dat hij zijn vlucht kan navertellen is een mirakel. Een wonder dat John Doe, twee maanden later tussen Lagos en Amsterdam, niet meemaakt. Zijn lichaam rust nu in een graf op een begraafplaats in Zwaanshoek, een kilometer of vijftien van Schiphol.
De gemeente en de Koninklijke Marechaussee waren bij zijn uitvaart. Fons: ,,We hebben foto’s gemaakt zodat we zijn familie, als die zich ooit meldt, kunnen laten zien dat hij een waardige begrafenis heeft gekregen.’’