MinDef bekijkt of Nederland een ’dienstplicht’ naar Scandinavisch voorbeeld kan invoeren.

Gepubliceerd op: 9-4-2022

Het ministerie van Defensie bekijkt of Nederland een ’dienstplicht’ naar Scandinavisch voorbeeld kan invoeren. Zweden en Noorwegen krijgen hier duizenden rekruten per jaar mee en bestrijden zo de personeelstekorten bij de krijgsmacht.
Nederland heeft een groot tekort aan militairen. Ruim 9000 militaire functies zijn niet ingevuld, een kwart van het totaal. Staatssecretaris Christophe van der Maat (Defensie) onderzoekt mogelijkheden om de animo voor de krijgsmacht te vergroten. Daarbij kijkt hij nadrukkelijk naar Zweden en Noorwegen.
In Zweden, dat het gevaar van Rusland in 2018 nadrukkelijk onderkende, geldt vanaf dat jaar een vorm van dienstplicht. Het is feitelijk een lichtere variant van de plicht waarmee Zweden net als ons land in de Koude Oorlog tienduizenden jonge mannen onder de wapenen bracht.

Vrijwillig
Uit de groep achttienjarigen selecteert Zweden tegenwoordig vierduizend mannen en vrouwen. Het gaat om jongens en meisjes die zich vrijwillig aanmelden nadat ze een oproep in de bus hebben gekregen en ook om kandidaten die worden aangewezen. Ze krijgen een militaire basisopleiding van elf maanden en blijven daarna mobiliseerbaar.
Buurland Noorwegen kent een vergelijkbaar systeem. Hier selecteert de krijgsmacht uit de achttienjarigen door middel van vragenlijsten met name de jongens en meisjes die gemotiveerd zijn om te dienen. Het levert de krijgsmacht jaarlijks 7500 militairen op. Zweden wil komende jaren groeien naar 8000 mannen en vrouwen die zo onder de wapenen komen.
Het Zweedse model, waarover in de wandelgangen van het ministerie van Defensie al een paar maanden met enthousiasme wordt gesproken, biedt meer voordelen dan alleen de permanente aanvoer van nieuwe soldaten. Het brengt meer jongeren in contact met Defensie waardoor de krijgsmacht bij hen beter in beeld komt als loopbaanoptie. De Zweden profiteren hiervan door ook meer personeel in categorieën waar schaarste heerst – zoals medisch en technisch – naar zich toe te trekken.
„Er ligt nog geen besluit of een concreet plan”, stelt de woordvoerder van Defensie over de status van het dienstrecht in ons land. „We laten ons nu informeren over de mogelijkheden, daarbij kijken we ook wat andere landen – zoals Zweden - doen.” Staatssecretaris Van der Maat kreeg in maart een briefing over de situatie in Zweden. „Dat was interessant”, zei de bewindspersoon daar recent over tijdens een Kamerdebat.

Opgave
Mocht Nederland de Scandinavische voorbeelden volgen, dan ligt er wel eerst een grote opgave wat betreft de aanstelling van onderofficieren. Deze ervaren beroepsmilitairen in de rangen sergeant en sergeant-majoor zijn degene die nieuwkomers opleiden en trainen. Ze zijn dus essentieel om een systeem met dienstrecht te laten functioneren. Aan onderofficieren heeft Defensie ook een groot gebrek en de capaciteit nieuwe op te leiden is beperkt.
Nederland kent anders dan vaak wordt gedacht nog altijd een dienstplicht, maar de opkomstplicht is sinds 1997 opgeschort. Wie 17 jaar wordt, ontvangt een brief over de inschrijving voor de dienstplicht. Die geldt sinds 2020 ook voor vrouwen.