Grensbewaking langs EU in strijd tegen migratie lijkt er eindelijk te komen

Gepubliceerd op: 11-2-2023

Brussel moet ’onmiddellijk’ geld vrijmaken voor het bewaken van de EU-buitengrenzen. Daarnaast hebben de staatshoofden en regeringsleiders tijdens een extra EU-top, die deels over de migratiecrisis ging, geëist dat oude afspraken nu écht een keer worden nagekomen. Premier Mark Rutte is hoopvol: „Maar ik ben pas tevreden als we dit momentum vasthouden.”
Vanwege allerlei gevoeligheden kijkt de Europese Unie al jaren weg. Maar mede dankzij premier Rutte werd de migratiecrisis in de nacht van donderdag op vrijdag urenlang besproken tijdens een extra EU-top. Rutte moet wel: na zijn VVD-belofte dat hij persoonlijk werk zou gaan maken van het terugbrengen van de instroom staat in dit dossier zijn politieke geloofwaardigheid op het spel.

Maar makkelijk is het niet voor een premier van een regeringscoalitie die tot op het bot verdeeld is over asielmigratie. Steun voor het pleidooi van de Oostenrijkse bondskanselier Karl Nehammer om grenshekken te bouwen met Europees geld mag Rutte door een blokkade van D66 en CU niet geven.

De Europese Commissie weigert al jaren om lidstaten financieel bij te springen bij het afsluiten van de buitengrenzen. Tegelijkertijd klaagt Brussel wel als lidstaten Nederland en Oostenrijk vanwege illegale migratie een uitbreiding van open grenzen (Schengen) niet zien zitten.

Het draait hier specifiek om Bulgarije. De EU-buitengrens met Turkije is zo lek als een mandje en vormt een populaire illegale migratieroute. Het land kan de situatie niet alleen aan en vraagt al langer om financiële hulp bij de bouw van een geavanceerde grensbarrière.

Zo’n grensmuur is voor een aantal andere landen, waaronder dus Nederland, een politiek gevoelig onderwerp. Het zorgt tijdens de top voor hoogoplopende emoties. De Hongaarse leider Viktor Orbán maakt de discussie niet makkelijker door zijn hand op te houden voor het bestaande hek op de grens met Servië. Die zou hij dan mooi kunnen ophogen van twee naar vijf meter.

Grensinfrastructuur
Uiteindelijk is er een typisch Europese oplossing bereikt: de 27 leiders roepen Brussel op om ’onmiddellijk aanzienlijke EU-fondsen’ in te zetten om lidstaten ’te ondersteunen bij grensinfrastructuur’.

Het komt er op neer dat Bulgarije zelf zijn grensmuur moet financieren, maar dat Brussel onder de noemer ’proefproject’ de benodigde wachttoren, bewakingscamera’s en de surveillanceweg plus auto’s naast de barrière kan financieren.

De Oostenrijkse leider Nehammer kan leven met dit compromis: zijn doel is bereikt. Rutte sleept bovendien een oude Nederlandse wens binnen: er komt een deur in het hek waar ter plaatse als ’proefproject’ wordt bekeken of iemand een échte vluchteling is die recht heeft op onze gastvrijheid.

Verder zijn de EU-leiders het op hoofdlijnen eens geworden om bestaande afspraken een nieuw leven in te blazen. Het gaat hier om bijvoorbeeld druk uitoefenen op het visa-beleid van Balkanlanden en terugkeerafspraken met Afrikaanse landen. Veel van die wensen zijn in het verleden mislukt of door een gebrek aan daadkracht slecht opgepakt door de Europese Commissie.

Ruzie Noord- en Zuid-Europa
Maar wat het EU-migratiedossier vooral zo ingewikkeld maakt is het jarenlange geruzie tussen Noord- en Zuid-Europa over wie nu verantwoordelijk is voor de opvang van asielzoekers. In Nederland komen nauwelijks vluchtelingen aan op Schiphol: ze leggen eerst een route af door tal van veilige landen voor ze naar ons komen vanwege de royale verzorgingsstaat. De bestaande afspraak dat aankomstlanden deze mensen moeten registreren opvangen wordt al jaren genegeerd. In Zuid-Europa willen ze hier pas werk van maken als Noord-Europa een deel van de lasten overneemt via (financiële) hulp of hervestiging.

Over het doorbreken van deze impasse is Rutte hoopvol nu het wantrouwen is weggenomen: „Dat is in twaalf jaar niet eerder gebeurd en geeft me de verwachting dat er iets fundamenteel is veranderd.”

Onderaan de streep levert het Ter Apel voorlopig niets op. De komende tijd zal de Europese Unie moeten laten zien of het deze taak écht aan kan. Brussel doet al jaren allerlei beloftes, maar mede door weerstand van lidstaten en het Europees Parlement zitten we nu wéér midden in een migratiecrisis. Om druk op de ketel te houden keert het onderwerp bij volgende EU-toppen terug op de agenda. De Europese Commissie, de uitvoerende macht, moet dan laten zien dat ze woorden kunnen omzetten in daden.