'Leden Nederlands Auschwitz Comité jaren gevolgd door veiligheidsdienst'

Gepubliceerd op: 23-12-2023

Joodse Amsterdammers die na de Tweede Wereldoorlog terugkeerden uit de vernietigingskampen, zijn jarenlang gevolgd door de veiligheidsdiensten. De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD), de voorloper van de AIVD, zag de Joden als extremistisch en potentieel gevaar voor de democratie. Dat blijkt uit onderzoek van Het Parool, dat archieven van de BVD bekeken heeft.

Vele Holocaustoverlevenden werden tot in de jaren tachtig door de dienst bespioneerd. De BVD deed volgens de krant verslag van vele Holocaustherdenkingen. Daarbij werd onder meer genoteerd wie er aanwezig was.

Ook het in 1956 opgerichte Nederlands Auschwitz Comité werd scherp in de gaten gehouden. De belangenorganisatie voor de overlevenden van de vernietigingskampen werd door de BVD als een extremistische organisatie bestempeld.

Gevolgd
De veiligheidsdienst bespioneerde bestuursleden en ging het comité overal achterna, onder meer naar herdenkingsreizen naar concentratiekampen. Daarnaast zat er een informant in het comité die alles wat er binnen de organisatie gebeurde rapporteerde aan de veiligheidsdienst.

Uit het onderzoek van Het Parool blijkt ook dat de marechaussee de Holocaustoverlevenden bespioneerde. Zodra de Joden de douane op Schiphol passeerden, gaf de marechaussee reisgegevens door, onder vermelding van 'lijst met personen die hebben deelgenomen aan de herdenking van de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz'. De geheime dienst maakte vervolgens notities voor de individuele dossiers.

Niemand van de generatie van de oprichters van het comité leeft nog. Sommigen van hun kinderen wel. In gesprek met de NOS noemt Jacques Grishaver, huidig voorzitter van het comité, de verslagen schandalig. "Ik wist hier niks van af. Het is echt verbijsterend. Mensen die berooid uit de kampen kwamen, werden meteen als staatsvijanden gezien. Het is een grof schandaal."

Grishaver wil dat er een onderzoek komt. "De AIVD moet de boeken opengooien. Want de jongens van de BVD hebben de opdrachten van boven gekregen. Ik wil weten wie er politiek verantwoordelijk was. Dit laat zien dat er toen al antisemitisme was. Ook hebben veel mensen weggekeken in die tijd."

Communistische Partij van Nederland
Waarom de BVD het Nederlands Auschwitz Comité tientallen jaren volgde wil de AIVD niet zeggen. De dienst kan niet ingaan op de werkwijze, ook niet na 65 jaar.

Op vragen van Het Parool wijst de AIVD erop dat de BVD tijdens de Koude Oorlog onderzoek deed naar het communisme en dat "mogelijk onderzoek naar personen" van het comité "in dat licht (kan) worden gezien".

In een brief uit 1964, ingezien door de krant, blijkt dat de BVD dacht dat de Communistische Partij van Nederland (CPN) een rol speelde in het Auschwitz Comité. De communistische partij werd zelf ook door de BVD bespioneerd. De veiligheidsdienst zag het Nederlands Auschwitz Comité als een communistische mantelorganisatie.

"Het kan zijn dat mensen van het comité lid waren van de CPN", vertelt Grishaver desgevraagd. "Maar dat was een gerespecteerde partij in een democratie. Dat moet geen reden zijn om het comité als extremistische organisatie te zien."