Impact controles op burgers ’gering’

Gepubliceerd op: 4-12-2024

Grenscontroles volgende week van start, maar overgrote deel overgangen blijft onbemand: ’Minister weet misschien niet hoeveel hier in 25 jaar is wegbezuinigd’
De grenscontroles die vanaf volgende week van start gaan, moeten illegale migratie bemoeilijken. Maar de Marechaussee heeft na bezuinigingen geen personeel om (veel) meer controles uit te voeren en asielzoekers mogen niet aan de grens worden tegengehouden. Maar er gaat wel ’een signaal’ vanuit, denkt minister Faber.

Vanaf 9 december voert Nederland zes maanden lang grenscontroles uit langs de grens, kondigde asielminister Marjolein Faber aan. Het doel, goedgekeurd door de Europese Unie: ’irreguliere migratie’ bestrijden en ’grensoverschrijdende criminaliteit’ tegengaan.

Er is een hoop te doen om de grenscontroles. Tientallen gemeenten zeggen te vrezen voor grote ’nodeloze overlast’ voor bewoners en ondernemers. Sommigen vrezen zelfs voor het einde van het vrije verkeer van personen binnen de EU.

Geen slagboom aan de grens
Het beeld van de slagboom aan de grens komt in elk geval niet terug. In een brief aan de provincies rept Faber over flexibele en ’niet-systematische’ controles van de grens. „Met technische middelen worden gerichte controles uitgevoerd op voertuigen”, schrijft ze. „Het is niet zo dat alles en iedereen hoeft te worden gecontroleerd.”

Het idee is om steekproefsgewijs auto’s, busjes of vrachtwagens uit het verkeer te halen, bijvoorbeeld als er signalen zijn van mensenhandel. Zo kan de chauffeur van een afgeplakt zwart busje meer risico lopen om te worden tegenhouden. Voor die controles hoeft niet al het verkeer tot stilstand te komen. Voor gewone reizigers zal de impact ’gering zijn’.

Mobiele controles
Momenteel voert de Marechaussee al zogenaamde ’mobiele controles’ uit langs de grens. „Vanaf 9 december gaan we tijdelijk vaker controleren en meer mensen controleren”, klinkt het van de Marechaussee. Ze mogen dichterbij de grens staan en meer vragen stellen aan de mensen die van de weg halen. „Hoe vaak en hoe uitgebreid we controleren, hangt af van de situatie.”

Theoretisch zou de Marechaussee het komende half jaar alle grensovergangen 24/7 mogen bemannen. Een van de grootste beperkingen: een tekort aan personeel. „Ik hoor uit Den Haag stevige taal over strengere controles”, vertelt Sven Schuitema van vakbond Marver. „Misschien heeft de minister niet vooraf gecheckt hoeveel capaciteit er bij ons is wegbezuinigd de afgelopen 25 jaar.”

Met ’wat creatief rekenen’ zijn er ongeveer vijftig mensen gevonden die tijdelijk kunnen bijdragen aan de controles, zegt Schuitema. „Dat helpt een beetje, maar de grens is enorm lang.”

Honderden extra mensen
Voor zichtbaar grotere aanwezigheid langs de grens zijn honderden extra mensen nodig, permanent toezicht zou zelfs duizenden extra mensen vergen. „We krijgen er weliswaar 150 miljoen euro bij, maar dat is nodig om de gaten te dichten die zijn ontstaan in de huidige grensbewaking. Het is niet bedoeld voor extra taken.”

Hij schetst dat het gros van de huidige controles momenteel plaatsvindt bij 12 grote grensovergangen tussen Nederland en België, op een totaal van meer dan 800 overgangen: „Dat zal niet zo zeer veranderen.”

De Leidse hoogleraar Maartje Van der Woude noemt het ’onmogelijk’ om alle 840 grensplekken te bemannen en roept op tot realistische verwachtingen. „Nee, er zal geen ’muur’ van Marechaussee aan de grens komen te staan. Dat wil de overheid ook helemaal niet met het oog op de impact die het zou hebben op de handel.”

Effect op migratie
Bovendien is het de vraag hoeveel effect grenscontroles nou echt hebben op migratie. Asielzoekers bij de grens ’nee’ verkopen, mag bijvoorbeeld niet. Als iemand bij een controle aan de grens vertelt dat hij of zij hier asiel wil aanvragen, moet die op basis van internationale verdragen doorgang krijgen naar Ter Apel. „Ook als mensen staande worden gehouden en blijkt dat ze niet de juiste papieren hebben.”

De Marechaussee bevestigt dat. „Asielzoekers kunnen ook tijdens de grenscontroles asiel aanvragen in Nederland. Ze worden dan naar een opvangcentrum begeleid, waar hun aanvraag wordt bekeken.”

Van der Woude vindt de timing van de controles opvallend. „De asielcijfers laten zien dat er sinds vorig jaar juist minder mensen naar Nederland komen, ook al voor het bekendmaken van nieuwe asielplannen. Dat komt niet overeen met de crisis die het kabinet schetst.”

Afschrikkende werking
Tegelijkertijd verwachten ambtenaren volgend jaar weer een hogere asielinstroom en hoopt het kabinet dat grenscontroles een afschrikkende werking hebben. Bij bestaande controles werden vorig jaar 700 mensen geregistreerd die illegaal de grens over probeerden te steken. Meer dan de helft vroeg daarna asiel aan. „Maar er gaat wel een signaal van uit”, aldus Faber.

Scherpe controles kunnen met name helpen bij het opsporen van mensensmokkelaars, denkt Schuitema van de Marechaussee-vakbond. „Het gaat daarbij niet alleen om meer mensen langs de grens zetten. Innovatie speelt een belangrijke rol: met iets als kentekenregistratie kunnen we signaleren wie er bijvoorbeeld vaker over de grens gaat. Dat kan helpen om smokkelaars in het vizier te krijgen.”

In Duitsland, waar ze al een tijdlang intensievere grenscontroles uitvoeren, kijken de autoriteiten tevreden naar de resultaten. Daar werden in negen maanden tijd meer dan 28.000 mensen aan de grens tegengehouden, bijvoorbeeld omdat ze een inreisverbod hadden. Ook werden 1200 smokkelaars opgepakt. Asielzoekers kregen wel toegang.