Klimaatactivisten slepen Schiphol voor de rechter wegens gebiedsverbod

Gepubliceerd op: 12-7-2025

Extinction Rebellion daagt Schiphol voor de rechter vanwege het gebiedsverbod dat het heeft opgelegd aan 37 activisten die demonstreerden in de terminal achter de paspoortcontrole. De actieclub beschouwt het als een ‘ernstige beperking van tenminste drie grondrechten’.

Het gebiedsverbod komt de facto neer op een vliegverbod voor de klimaatactivisten. Schiphol legde het op nadat activisten in maart hadden deelgenomen aan een Exctinction Rebellion-demonstratie tegen het Flying Blue-spaarplan van KLM.

Via dit frequent flyerprogramma sparen reizigers met elke vliegreis punten, die kunnen worden ingeruild voor kortingen of extra’s. Het spaarprogramma, dat populair is onder zakelijke reizigers, beloont vaak vliegen en is volgens de actievoerders ‘hét symbool van een industrie die weigert de klimaatontwrichting onder ogen te zien’.

Protest bij KLM-lounge
Exctinction Rebellion (XR) kreeg toestemming om te demonstreren voor de deur van Schiphol, een van de grootste luchthavens van Europa. Maar tientallen activisten wisten ook de terminal te bereiken. Ze hadden naar eigen zeggen een vliegticket dat zij konden annuleren. Hun boardingpass kon meermaals worden gescand. Daardoor konden meerdere activisten op één ticket de vertrekhal in, de ruimte achter de paspoortcontrole. Daar demonstreerden ze onder meer bij de KLM-lounge.

De marechaussee, die de orde handhaaft op de luchthaven, hield die middag 67 activisten aan. Ze waren gevraagd de luchthaven te verlaten, maar weigerden dat.

Uiteindelijk is aan 37 activisten een gebiedsverbod opgelegd, zo bleek in april. Sommigen krijgen een verbod van vijf jaar, anderen tien jaar. Het gebiedsverbod komt neer op een vliegverbod vanaf de luchthaven, omdat activisten niet langer de terminal mogen betreden. Wel mogen ze op het plein voor Schiphol en op Schiphol Plaza komen, het publiek toegankelijke winkelcentrum van de luchthaven.

Eis; gebiedsverboden intrekken
XR sprak destijds al van een ‘gevaarlijke onderdrukking van het demonstratierecht en een disproportionele beperking van de bewegingsvrijheid’. ‘Het demonstratierecht houdt in dat je mag demonstreren op een afstand binnen het zicht en het gehoor van het onderwerp van je demonstratie, ook wanneer dat zich op privéterrein bevindt. In dit geval is de Frequent Flyer Lounge – waar KLM ‘elite’-passagiers die veel vliegen verwent met gratis hapjes en drankjes – de meest logische plek om te demonstreren.’

Nu sleept de actieclub Schiphol dus voor de rechter met de eis dat de gebiedsverboden worden ingetrokken. XR stelt dat de zaak een ‘ultimum remedium’ is, maar ‘rechterlijk ingrijpen is de enige manier om deze intimiderende onrechtmatige praktijk van toegangsverboden te doen stoppen’. Het gebiedsverbod resulteert volgens de actievoerders in een ‘ernstige beperking van tenminste drie grondrechten’, namelijk ‘het recht om zich vrijelijk te verplaatsen, het demonstratierecht en het recht op vrije meningsuiting’.

Schiphol beroept zich voor het verbod op de huisregels, en volgens de actievoerders ‘rammelt (dat) aan alle kanten’. Zo behoort een toegangsverbod niet tot de sancties die Schiphol volgens de eigen huisregels kan opleggen. ‘Hierdoor is het niet voorzienbaar of voorspelbaar wanneer dit middel wordt gebruikt en kan de demonstrerende burger zijn of haar gedrag niet op dergelijk optreden afstemmen.’

Ook hoogleraar staats- en bestuursrecht Jon Schilder (Vrije Universiteit) noemde de maatregel eerder in deze krant onevenredig zwaar. ‘Dit is uitzonderlijk, het gaat veel te ver.’

Overtreding huisregels
Een Schiphol-woordvoerder is in een reactie onvermurwbaar. ‘Er zijn veel plekken waar je mag demonstreren: op Plaza, voor de luchthaven, soms zelfs daarbinnen. Maar we willen principieel geen acties in beveiligd gebied. Reizigers moeten gerust van A naar B kunnen lopen, zonder actievoerders.’

Het stelt dat er ‘genoeg plekken zijn waar het recht op demonstratie net iets minder vrij is dan elders’. ‘In een gevangenis, in het Torentje, in een politiebureau. En zou je in het Volkskrantgebouw mogen demonstreren?’

KLM gaat overigens niet in op de eis van de klimaatactivisten, zei een woordvoerder van de luchtvaartmaatschappij al eerder. Het Flying Blue-programma spoort passagiers immers niet enkel aan om meer te vliegen. ‘Je kunt de punten gebruiken voor gratis tickets, maar bijvoorbeeld ook om meer duurzamere vliegtuigbrandstoffen te kopen. Met ons loyaliteitsprogramma willen we passagiers die toch al vliegen belonen als ze voor ons kiezen. Daarin zijn we niet uniek: dat doet Albert Heijn of een tankstation ook.’