Weegt snelheid op tegen opslag biometrische data?

Gepubliceerd op: 11-10-2025

De stempel in het paspoort wordt vanaf dit weekend een digitale controle, maar zijn die gegevens wel veilig?
IJMUIDEN- Nooit meer een stempel in je paspoort, maar digitaal de grens oversteken. Vanaf komend weekend is het realiteit in twee Nederlandse zeehavens. Het zogenoemde Entry/Exit System (EES) wordt daarna stapsgewijs uitgerold. Veilig en snel, is het devies. Maar privacywaakhonden hebben hun bedenkingen.

Wie vanaf komende zondag aankomt in de zeehaven bij IJmuiden of de Eemshaven in Groningen,krijgt gewoon nog een stempel. Maar de eigenlijke controle gebeurt digitaal. De stempel verdwijnt namelijk voor mensen die niet in de EU wonen, uitzonderingen daargelaten.. In plaats daarvan worden voortaan onder meer gegevens uit het reisdocument, reisdata en biometrische gegevens zoals gezichtsopnames en vingerafdrukken.

,,Het nieuwe systeem draagt onder andere bij aan betere grensbewaking en het tegengaan van illegale migratie’’, zegt de Nederlandse overheid over het Europese systeem. Op 3 november wordt het EES ook langzamerhand ingevoerd op Schiphol, waarna het over een half jaar overal moet draaien. Het idee is daarnaast dat grenscontrole sneller gaat.

Schiphol zet extra mensen in tijdens uitrol EES
De luchthaven zegt in een reactie ’klaar te zijn’ voor deze operatie. „We hebben de terminal aangepast om zo de luchthaven gereed te maken voor de invoering van EES. Hiervoor zijn onder meer zo’n 160 kiosken geplaatst en is de bewegwijzering aangepast, zodat reizigers soepel door het registratieproces worden geleid”, meldt een woordvoerder.

Daarnaast zet Schiphol extra personeel in om reizigers te helpen bij het gebruik van de kiosken. Het aantal zogeheten ’passenger assistants’ gaat omhoog van ongeveer 400 naar 600, zodat er op elk moment van de dag voldoende medewerkers aanwezig zijn en de passagiersstroom zo soepel mogelijk loopt. De Koninklijke Marechaussee blijft verantwoordelijk voor de grenscontrole.

Op veel luchthavens elders in de wereld is controle van biometrische gegevens al de standaard, bijvoorbeeld in de VS of India. „We lijken als land goed voorbereid, de luchthaven van Groningen zal de eerste zijn die volledig overgaat”, zegt voorman Marnix Fruitema van de luchtvaartkoepel Barin.

’Steeds minder bewust van risico’s’
Het is maar de vraag of dit soort systemen écht zorgen voor veiligheid en snelheid, zegt Lotte Houwing van privacywaakhond Bits of Freedom. ,,Dat staat helemaal niet vast. Steeds vaker zien we dat biometrische gegevens worden opgeslagen. Het bewustzijn van hoe gevoelig die data zijn, lijkt te zijn weggesleten.’’

„Een gelekt wachtwoord kan je nog wijzigen, je biometrische data niet”
Terwijl de gevolgen van een fout gigantisch kunnen zijn: een gelekt wachtwoord kan je nog wijzigen, je biometrische data niet. ,,Bovendien valt me op dat dit geen gesloten systeem is. De politie kan bijvoorbeeld ook bij de data. Dat brengt risico’s met zich mee. Hoe meer mensen erbij kunnen, hoe groter die zijn.”

Ze wijst op de ellende die recent ontstond toen gegevens van vrouwen die deelnamen aan een bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Gevoelige gegevens zoals BSN-nummers en medische informatie lekten uit via een laboratorium. ,,Je kan zelf nog zo goed je zaakjes op orde hebben, maar hierbij ben je afhankelijk van andere partijen of je data op straat komt. Bij dit systeem lijken mij de risico’s niet in balans met de winst die wordt geboekt. Als die er al is.”

Om een voorbeeld te geven; Yann Lariche, de directeur van de Eurotunnel, verwacht juist dat de reis vanuit het Verenigd Koninklijk 2 minuten lánger zal duren door het EES.

’Systeem is weg naar realtime volgen van mensen’

De Autoriteit Persoonsgegevens houdt toezicht op de data-opslag, en gebruikt daarbij argusogen. ,,We zijn kritisch op de noodzaak van de grote hoeveelheid gegevens die straks wordt gebruikt”, aldus een woordvoerster. Daarbij wijst ze ook op het ETIAS-systeem, dat eind 2026 wordt ingevoerd nádat het EES-systeem volledig draait.

Deze verplichte ’reistoestemming’ lijkt sterk op het Amerikaanse ESTA en gaat gelden voor niet-visumplichtigen van buiten de EU die naar ons continent komen. Onder dat systeem moeten reizigers persoonlijke informatie invullen zoals hun werk en data over eerdere reizen. Reizigers vullen het vooraf in, waardoor ze bij aankomst alleen nog maar hun paspoort hoeven te scannen. Ook hier zijn de argumenten enerzijds veiligheid en efficiency, en anderzijds tijdwinst.

Maar juist de koppeling van de systemen baart zorgen bij critici. Niet alleen kunnen data in verkeerde handen vallen, ook kunnen de autoriteiten gegevens misbruiken. De combinatie van persoonlijke data en gezichtsherkenning openen de deur naar mensen realtime volgen met camera’s, om maar wat te noemen. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kijkt daarom nu al mee naar de invoering en de achterliggende systemen.

,,Het is heel belangrijk dat daar goed toezicht op wordt gehouden, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat de gegevens alleen gebruikt worden voor het doel dat is beoogd’’, zegt de AP. ,,Niets is zo uniek en persoonlijk als een vingerafdruk of gezicht. Deze persoonsgegevens moeten daarom goed worden beschermd. Reizigers die naar Nederland komen moeten erop kunnen vertrouwen dat dit heel zorgvuldig gebeurt.’’