Zorg om stijging valse rijbewijzen: ’Met een druk op de knop te koop’

Gepubliceerd op: 30-4-2025

Badhoevedorp - De Amsterdamse politie stond in maart voor een raadsel: wie was de man die uit het niets vijf mensen neerstak? Oekraïner Roman D. (30) had meerdere identiteitsbewijzen op zak en weigerde te praten. Welke identiteit was echt? De puzzel duurde ruim 24 uur. In dit soort zaken wordt het Expertisecentrum Identiteitsfraude en Documenten (ECID) ingeschakeld.

Elke keer als een marechaussee, politieagent, gemeenteambtenaar of medewerker van de arbeidsinspectie vermoedt dat er iets mis is met een paspoort, ID-kaart of rijbewijs, krijgt het ECID een belletje. Dat is een samenwerkingsverband van politie en Koninklijke Marechaussee, waar zo’n honderd specialisten dagelijks jagen op identiteits- en documentfraude.

„Identiteits- en documentfraude krijgt vaak weinig aandacht”, zegt Ben, plaatsvervangend hoofd van het ECID. „Maar het is bepalend voor elk onderzoek, alles begint met de juiste naam.”

Identiteitsfraude door asielzoekers, arbeidsmigranten, reizigers en criminelen
In 2024 werden 3516 frauduleuze identiteitsdocumenten geregistreerd. Een lichte daling in vergelijking met 2023 (3880). De fraude wordt gepleegd door asielzoekers, arbeidsmigranten, reizigers en criminelen. Of om te reizen, zoals Nederlands meest gezochte crimineel Jos Leijdekkers, die met een vervalst Duits paspoort Turkije binnenkwam.

Wat opvalt is de toename in het aantal valse identiteitskaarten. „Opvallend, want de afgelopen jaren stonden paspoorten bovenaan”, zegt analist Mariëlle*, die evenals Ben uit veiligheidsredenen haar volledige naam niet bekend wil maken. De valse ID-kaarten worden vaak gebruikt door mensen van buiten de Schengenzone die hier willen werken.

Meer valse rijbewijzen
Een tweede opvallende trend: valse rijbewijzen. In 2022 en 2023 bemerkte het ECID al een stijging en gaf meer aandacht aan bewustzijn binnen de politie. „Dat heeft vermoedelijk geleid tot meer herkenning”, zegt Mariëlle. Bij het ECID zijn in 2024 meer dan duizend valse rijbewijzen gemeld, waarschijnlijk slechts het topje van de ijsberg.

Het bemachtigen van een vals rijbewijs is kinderlijk eenvoudig. Ze kunnen online ’met een druk op de knop’ worden gekocht. „Prijzen variëren van vijftig tot zomaar achthonderd euro”, vertelt Mariëlle. „Een simpele zoekopdracht op het internet volstaat al.” De kwaliteit is wisselend, maar in sommige gevallen genoeg om - zonder controle - langs een werkgever, telefoonbedrijf of andere instantie te glippen.

Opvallend is de toename van Oekraïners met een vals rijbewijs. Vaak is het originele rijbewijs verlopen, hebben ze er geen of zijn ze die kwijtgeraakt. „Dat kan leiden tot gevaarlijke situaties op de weg”, waarschuwt Ben.

Het ECID roept daarom instanties op om alert te zijn. „We kunnen natuurlijk niet zeggen: laat alle 18 miljoen mensen hun rijbewijs checken. Maar we roepen wel al onze partners op bewust te zijn dat dit soort fraude veel gebeurt, zodat zij ons weer kunnen in seinen.”

Máximakazerne bij Schiphol
In een beveiligde vleugel van de Máximakazerne bij Schiphol liggen duizenden onderschepte documenten. Hoe maken de experts het onderscheid tussen echt en nep? Een onderzoekskamer, met kasten vol paspoorten, geeft een idee. Met behulp van scanners en microscopen kunnen neppe en echte documenten met elkaar worden vergeleken, bijvoorbeeld met uv-licht.

Het herkennen van valse documenten begint volgens Ben vaak met een onderbuikgevoel. „Iemand kan zich zenuwachtig gedragen. Dan kijk je in het document naar de bedrukking, voel je aan het papier, check je het watermerk.”

’In Griekenland makkelijk aan valse documenten te komen’
Medewerkers van het expertisecentrum zijn ook actief in het buitenland. Zo zijn er marechaussees aanwezig op de luchthaven van Athene om de Griekse autoriteiten te ondersteunen in het controleren van identiteitsbewijzen van reizigers die naar Nederland willen gaan. Volgens het ECID is het in Griekenland super makkelijk om aan valse documenten te komen.

In Athene zag Mariëlle de verkoop van valse documenten met eigen ogen. „Je merkt al op straat dat mensen jou polsen als potentiële klant”, vertelt ze. „In winkels zoals printshops liggen de valse documenten nog net niet openlijk op de toonbank.”

Relatief veel fraude door asielzoekers
Door de controles op de luchthaven in Athene ziet het ECID dat mensen de wijk nemen naar Spanje en Italië. „Daar zitten wij nog niet. Wel zijn we bezig om landen in Noord-Afrika te trainen in het herkennen van valse documenten”, vertelt Ben.

Omdat alle asielzoekers in Ter Apel hun documenten overhandigen, zijn zij goed voor relatief veel fraudegevallen. Syriërs staan daarbij als groep op één, vaak door kleine aanpassingen in hun paspoorten zoals een valse verlening van het paspoort, of omdat er pagina’s ontbreken. „Smokkelaars willen niet dat wij aan de hand van stempels zien wat hun routes zijn.”

Fraude hoeft geen gevolgen te hebben voor asielaanvraag
Vooral bij mensen uit veilige landen is de kans groter op volledig valse documenten, zegt Ben. „Stel, je bent Marokkaan, dan ben je eigenlijk kansarm als asielzoeker en kan het interessant zijn om je voor te doen als Syriër. En ja, dat zien we dus weleens gebeuren.”

Soms doen mensen zich ook jonger voor ze dan zijn, zodat ze als minderjarige asielzoeker worden behandeld. Het frauderen met documenten hoeft overigens geen gevolgen te hebben voor een asielaanvraag, die loopt gewoon door.

Hoewel Ben en Mariëlle het idee hebben dat het ECID documentfraude goed in beeld heeft, zijn criminelen altijd op zoek naar nieuwe manieren om de autoriteiten te slim af te zijn. „Absoluut, het blijft een kat-en-muisspel.”